بسیاری از والدین نگران این هستند که فرزند بازیگوش‌شان نمی‌تواند به اندازه کافی در یادگیری تمرکز کنند. اما خبر خوب این است که افزایش تمرکز در کودکان، یک مهارت است که می‌شود با تمرین و روش‌های درست به آن دسترسی پیدا کرد. کودکان پرانرژی یا خیال‌پرداز، اگر محیط مناسبی داشته باشند، می‌توانند بهتر از بقیه یاد بگیرند؛ فقط نیاز دارند یاد بگیرند چه زمانی بازی کنند و چه زمانی تمرکز کنند.
برای شروع، محیط یادگیری کودک باید آرام، بدون عوامل حواس‌پرتی و با زمان‌بندی مشخص باشد. استفاده از بازی‌های آموزشی، استراحت‌های کوتاه بین درس‌ها، و تشویق مثبت، می‌تواند به کودک کمک کند مرحله‌به‌مرحله تمرکز خود را افزایش دهد. همچنین باید به نیازهای حرکتی کودک احترام گذاشت؛ بعضی بچه‌ها اول باید بدانند تا بعد بتوانند بنشینند!
وقتی تمرکز کودک تقویت شود، یادگیری سریع‌تر و با کیفیت‌تری اتفاق می‌افتد. با حمایت، صبر و روش‌های ساده اما مؤثر، هر کودک بازیگوش می‌تواند پیشرفت قابل‌توجهی در درس‌ها و مهارت‌های خود داشته باشد.
چالش ها و راه حل های تربیت کودکان دوزبانه
علل عدم تمرکز در کودکان چیست؟
عدم استراحت کافی می‌تواند منجر به کاهش تمرکز شود.
عوامل مزاحم مانند صدا یا تلویزیون توجه کودک را از کار اصلی منحرف می‌کند.
نگرانی‌ها و فشارهای روانی می‌تواند تمرکز را کاهش دهد.
نداشتن زمان‌بندی مشخص برای فعالیت‌ها باعث پراکندگی ذهنی می‌شود.
عدم علاقه به فعالیت‌ها می‌تواند تمرکز کودک را ضعیف کند.
مشکلاتی مانند اختلالات خواب یا سوءتغذیه می‌توانند تأثیر منفی بر تمرکز داشته باشند.
مشکلات در تعاملات اجتماعی یا ترس از قضاوت دیگران می‌تواند ذهن کودک را مشغول کند.
اختلالات مانند ADHD می‌توانند باعث مشکلات در حفظ تمرکز شوند.
چگونه به افزایش تمرکز در کودکان کمک کنیم؟
1. قدم‌های کوچک، نتایج بزرگ
زمانی که کودکان با وظایف بزرگ روبه‌رو می‌شوند، معمولاً دچار خستگی یا بی‌انگیزگی می‌شوند. تقسیم یک کار بزرگ به بخش‌های کوچکتر، موجب افزایش تمرکز در کودکان می‌گردد و به آنها احساس موفقیت می‌دهد. این روش به کودکان کمک می‌کند تا بدون احساس سردرگمی، به‌صورت گام به گام پیش بروند.
هر بار که یک بخش از وظیفه تکمیل می‌شود، فرصتی برای استراحت یا تشویق فراهم می‌شود. این فرآیند به کاهش اضطراب و تقویت تمرکز مرحله‌ای کودکان کمک می‌کند. والدین می‌توانند برای هر بخش از وظیفه، زمان کوتاهی تعیین کنند تا کودک به انجام آن بخش علاقه‌مند شود. به‌طور کلی، این سیستم به کودکان کمک می‌کند تا به‌طور مستقل مدیریت وظایف خود را یاد بگیرند.
2. کار را با سرگرمی ترکیب کنید!
ترکیب یادگیری با بازی یا فعالیت‌های لذت‌بخش، موجب افزایش تمرکز در کودکان می‌شود، زیرا مغز کودک با علاقه و هیجان بیشتر درگیر می‌گردد. وقتی کودک بداند که بعد از انجام بخشی از تکالیف می‌تواند بازی کند یا امتیاز دریافت کند، انگیزه‌اش برای ادامه‌ی فعالیت افزایش می‌یابد.
روش‌هایی مانند بازی‌سازی از تکالیف، استفاده از استیکر و رقابت دوستانه در محیط خانواده، می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی به تقویت تمرکز کودک کمک کند. این روش یادگیری، فرآیند آموزشی را از یک کار خسته‌کننده به یک تجربه جذاب تبدیل می‌کند و به کودکان این امکان را می‌دهد که در شرایط مثبت، بهتر یاد بگیرند و تمرکز خود را حفظ کنند.
3. حواس‌پرتی‌ها را کنترل کنید!
محیطی با صدای تلویزیون، گوشی‌های موبایل یا فعالیت‌های دیگر اعضای خانواده، می‌تواند تمرکز کودک را کاهش دهد. مغز کودکان به‌راحتی از یک فعالیت به فعالیت دیگر منحرف می‌شود، بنابراین برای افزایش تمرکز در کودکان، ضروری است که محیطی آرام، مرتب و با حداقل حواس‌پرتی برای انجام تکالیف و یادگیری فراهم شود.
حتی اشیاء اطراف مانند اسباب‌بازی‌ها یا تصاویر روی دیوار می‌توانند توجه کودک را از کار اصلی منحرف کنند. ایجاد یک “گوشه تمرکز” در خانه، با حذف یا کنترل عوامل مزاحم، می‌تواند تأثیر زیادی در افزایش تمرکز کودکان داشته باشد.
4. از گذر زمان غافل نشوید!
تعیین زمان محدود برای انجام هر کار می‌تواند به کودکان کمک کند تا تمرکز خود را بیشتر روی فعالیت مورد نظر متمرکز کنند. وقتی کودک بداند که تنها برای مدت کوتاهی وقت دارد، تلاش می‌کند تا از آن زمان به بهترین نحو استفاده کند و این امر موجب تقویت تمرکز در او می‌شود. تعیین زمان محدود همچنین مهارت‌های مدیریت زمان و کنترل ذهنی کودک را بهبود می‌بخشد.
مهم است که زمان تعیین شده واقع‌بینانه و قابل‌انعطاف باشد تا از وارد کردن فشار زیاد به کودک جلوگیری شود. استفاده از ابزارهایی مانند تایمر یا ساعت برای نشان دادن زمان، به کودک انگیزه‌ای مثبت و رقابتی می‌دهد که در نهایت به تقویت تمرکز او منجر می‌شود.
5. بدن فعال، ذهن متمرکز
فعالیت بدنی منظم به‌ویژه در کودکان پرانرژی، می‌تواند به تخلیه هیجان‌های اضافی و افزایش تمرکز در آنها کمک کند. زمانی که کودک انرژی اضافی خود را از طریق دویدن، پریدن یا ورزش تخلیه می‌کند، ذهنش برای نشستن و تمرکز بیشتر آماده می‌شود. فعالیت‌های فیزیکی به جریان خون در مغز کمک کرده و توانایی‌های شناختی کودک را افزایش می‌دهند.
علاوه بر این، این فعالیت‌ها می‌توانند به کاهش اضطراب و برقراری تعادل ذهنی کمک کنند. برای کودکان بازیگوش، ورزش می‌تواند نقشی اساسی در تنظیم رفتار و ذهن ایفا کند. انجام فعالیت‌های بدنی روزانه نه تنها باعث افزایش تمرکز در کودکان می‌شود، بلکه به حفظ آرامش و تمرکز در طول روز کمک می‌کند.
6. زمان‌بندی منظم، تمرکز منظم
کودکان با داشتن زمان‌بندی مشخص برای فعالیت‌های روزانه، بهتر می‌توانند ذهن خود را تنظیم کنند و تمرکز خود را تقویت نمایند. انجام یک فعالیت مشخص در زمان معین، باعث می‌شود مغز کودک به آن ساعت شرطی شود و در نتیجه تمرکز در آن زمان افزایش یابد.
داشتن برنامه‌ای ثابت و منظم در طول روز، احساس امنیت و کنترل را به کودک می‌دهد و موجب کاهش مقاومت در برابر انجام تکالیف می‌شود. این ساختار منظم به تقویت تمرکز و کاهش زمان‌های بی‌حوصلگی یا استراحت‌های بی‌هدف کمک می‌کند. تعیین زمان‌های مشخص برای فعالیت‌ها، باعث می‌شود تا کودک به انجام وظایف خود با انگیزه بیشتری بپردازد.
7. بازی‌هایی برای تقویت ذهن
بازی‌های فکری مانند پازل، سودوکو، شطرنج و بازی‌های تمرکزی آنلاین به‌طور قابل‌توجهی به افزایش تمرکز در کودکان کمک می‌کنند. این بازی‌ها توانایی‌های ذهنی کودک را به چالش کشیده و مهارت‌هایی مانند حفظ توجه، پردازش اطلاعات و حل مسائل را تقویت می‌کنند.
وقتی کودک درگیر بازی‌های فکری می‌شود، ذهنش فعال‌تر می‌شود و این امر به او کمک می‌کند تا در موقعیت‌های واقعی نیز تمرکز بیشتری داشته باشد. بازی‌های فکری نه‌تنها به‌عنوان یک سرگرمی مفید هستند بلکه در تقویت مهارت‌های تصمیم‌گیری، دقت و پیش‌بینی نیز مؤثرند.
8. ذهن خسته، تمرکز ندارد
استراحت مناسب در طول روز به‌ویژه بین فعالیت‌های ذهنی، برای حفظ و افزایش تمرکز در کودکان ضروری است. زمانی که مغز کودک خسته می‌شود، توانایی او در انجام تکالیف و یادگیری کاهش می‌یابد. استراحت‌های کوتاه و منظم باعث بازیابی انرژی ذهنی کودک می‌شوند و به او این امکان را می‌دهند که دوباره تمرکز خود را بهبود بخشد.
همچنین، خواب شبانه کافی به تثبیت اطلاعات در مغز کودک کمک کرده و به تقویت تمرکز روز بعد او می‌پردازد. استراحت‌های کوتاه میان هر ۲۰ تا ۳۰ دقیقه فعالیت می‌تواند تأثیر زیادی در حفظ و تقویت تمرکز کودک داشته باشد.
9. با تنفس ذهن را آرام کنید
تمرینات تنفس عمیق یک روش ساده و مؤثر برای آرامش ذهن و افزایش تمرکز در کودکان است. این تمرین‌ها به کاهش استرس، تنظیم ضربان قلب و فعال شدن بخش آرامش‌بخش مغز کمک می‌کنند. انجام چند نفس عمیق قبل از شروع هر فعالیت ذهنی، تمرکز کودک را افزایش می‌دهد.
این تمرینات به‌ویژه برای کودکانی که بازیگوش یا مضطرب هستند، بسیار مؤثر است. ترکیب تنفس عمیق با تصویرسازی ذهنی می‌تواند به آرامش بیشتر کودک کمک کند و او را برای تمرکز بهتر آماده سازد.
10. مسئولیت دادن یعنی تمرکز دادن
کودکانی که مسئولیت‌های مشخص دارند، بهتر می‌توانند تمرکز خود را حفظ کنند و به انجام کارها با دقت و نظم بپردازند. وقتی کودک وظیفه‌ای مانند آبیاری گل‌ها، مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها یا سازماندهی تخت خواب را بر عهده می‌گیرد، یاد می‌گیرد که توجه خود را معطوف به آن وظیفه کرده و تمرکز بیشتری به کار خود داشته باشد.
مسئولیت‌پذیری موجب تقویت استقلال، اعتماد به نفس، مهارت‌های مدیریتی و افزایش تمرکز در کودکان می‌شود. از طریق این مسئولیت‌ها، کودک به تدریج مهارت‌های تمرکز و مدیریت زمان را به‌طور مؤثر یاد می‌گیرد.
علائم تمرکز پایین و یا عدم تمرکز در کودکان
تمرکز پایین یا عدم تمرکز در کودکان ممکن است با علائمی مختلف خود را نشان دهد که بر عملکرد روزمره آنها تأثیر می‌گذارد. این علائم شامل بی‌توجهی به جزئیات، فراموشی مکرر کارهای محوله، بی‌قراری و ناتوانی در تکمیل وظایف، حواس‌پرتی در هنگام مطالعه یا انجام فعالیت‌های خاص و مشکلات در پیگیری دستورات است. کودکان ممکن است در حفظ توجه به مدت طولانی در یک فعالیت، حتی در شرایطی که برایشان جالب است، دچار مشکل شوند.
این وضعیت می‌تواند باعث کاهش کیفیت یادگیری و ایجاد احساس ناامیدی در کودک شود. برای مقابله با این علائم و افزایش تمرکز در کودکان، والدین و معلمان می‌توانند روش‌هایی مانند ایجاد محیطی آرام و بدون حواس‌پرتی، تعیین زمان‌های مشخص برای فعالیت‌ها، استفاده از فعالیت‌های سرگرم‌کننده و آموزشی و همچنین استراحت‌های منظم در طول روز را در نظر بگیرند. این رویکردها می‌تواند به بهبود تمرکز و افزایش کارایی کودک کمک کند.
