یکی از دغدغههای رایج والدین، حرف نزدن کودکان و نگرانی نسبت به زمان شروع گفتار است. هرچند روند رشد گفتاری در کودکان ممکن است کمی متفاوت باشد، اما برخی نشانهها میتوانند هشدار دهند که زمان آن رسیده تا وضعیت را جدیتر بررسی کنید.
اینکه کودک تا چه سنی باید چند کلمه بلد باشد یا در چه دورهای جملهسازی را آغاز کند، معیارهایی علمی دارند که آگاهی از آنها برای هر والدینی ضروری است. در این مقاله، به شما میگوییم چه زمانی باید نگران حرف نزدن کودکان باشید، چه علائمی را باید زیر نظر بگیرید و چه زمانی باید به متخصص مراجعه کنید تا با آگاهی و آرامش از رشد سالم فرزندتان اطمینان حاصل کنید.
سن شروع به حرف زدن کودک
حرف نزدن کودک تا چه سنی طبیعی است؟ سن شروع به حرف زدن کودک معمولاً بین ۱۲ تا ۱۸ ماهگی است، زمانی که اغلب کودکان میتوانند چند کلمه ساده مانند “مامان” یا “بابا” را بیان کنند. البته روند یادگیری زبان در هر کودک متفاوت است و برخی ممکن است زودتر یا دیرتر صحبت کنند. اگر تا ۱۸ ماهگی هیچ کلمهای را بهطور واضح ادا نکرد، والدین باید موضوع را جدی بگیرند.
حرف نزدن کودکان در این سن میتواند دلایل مختلفی مانند کمشنوایی، مشکلات عصبی یا کمبود محرکهای زبانی در خانه داشته باشد. روانشناسان توصیه میکنند در صورت تأخیر در گفتار، بررسیهای تخصصی و گفتاردرمانی آغاز شود. ایجاد محیطی پر از تعامل و گفتوگوی روزمره به کودک در شروع حرف زدن کمک زیادی میکند.
تست کم حرفی در کودک
تست کمحرفی در کودک معمولاً شامل بررسی مهارتهای زبانی، شنیداری و شناختی او توسط متخصص گفتاردرمانی یا روانشناس رشد است. در این تست، مواردی مثل واکنش به صدا، درک دستورات ساده، استفاده از کلمات و جملهسازی مورد ارزیابی قرار میگیرد. اگر کودک در سن مناسب هنوز کلمهای بیان نکرده یا تعامل کلامی ضعیفی دارد، ممکن است نشانهای از حرف نزدن کودکان باشد.
همچنین بررسی شنوایی کودک نقش مهمی در تشخیص علت تأخیر گفتار دارد. تستهای استاندارد رشد زبانی معمولاً برای کودکان ۱ تا ۵ ساله استفاده میشود و نتایج آن کمک میکند تا نیاز به مداخله زودهنگام مشخص شود. در صورت وجود نگرانی، مراجعه به کلینیک رشد کودک برای انجام تست توصیه میشود.
اختلال در گفتار، علت صحبت نکردن کودکان
بله، اختلال در گفتار یکی از دلایل شایع حرف نزدن کودکان است و معمولاً در سنین پایین تشخیص داده میشود. این اختلال ممکن است شامل مشکلاتی در تلفظ، ساختن جمله یا حتی ناتوانی در تولید صداهای گفتاری باشد. برخی کودکان با وجود داشتن هوش طبیعی و شنوایی سالم، به دلایل عصبی یا رشدی قادر به صحبت کردن نیستند. تأخیر در رشد زبانی، آپراکسی گفتار (ناتوانی مغز در هماهنگی حرکات گفتاری) یا اختلالهای زبانی خاص میتوانند مانع شروع گفتار شوند.
حرف نزدن کودکان در چنین شرایطی نیازمند مداخله تخصصی و برنامهریزی درمانی از سوی گفتاردرمان است. تشخیص زودهنگام این اختلالات نقش مهمی در بهبود توانایی گفتاری کودک دارد. والدین باید به علائمی مثل عدم استفاده از کلمات در ۱۸ ماهگی یا عدم ساخت جمله در ۲ سالگی حساس باشند. همکاری مستمر با روانشناس و گفتاردرمان بهترین مسیر برای پیشرفت کودک در این زمینه است.
چه زمانی باید نگران حرف نزدن کودک باشیم و برای درمان اقدام کنیم؟
- اگر کودک تا ۱۲ ماهگی هیچ صدایی مانند غانوغون تولید نمیکند: این میتواند نشانهای از تأخیر در رشد زبانی باشد.
- اگر کودک تا ۱۵ ماهگی هیچ کلمهای نمیگوید: مثل “مامان” یا “بابا”.
- اگر کودک تا ۱۸ ماهگی کمتر از ۱۰ کلمه بلد است: نشاندهنده رشد کند زبان است.
- اگر کودک تا ۲ سالگی نمیتواند دو کلمه را کنار هم بگذارد: مانند “آب بده”.
- اگر کودک صداهای دیگران را تقلید نمیکند: ناتوانی در تقلید میتواند نشانه اختلال گفتاری باشد.
- اگر کودک تماس چشمی برقرار نمیکند یا به اسمش پاسخ نمیدهد: ممکن است به مشکلات ارتباطی یا شنوایی اشاره کند.
- اگر رشد زبانی کودک نسبت به همسنوسالانش خیلی کند است: مقایسه با میانگین رشد طبیعی اهمیت دارد.
- اگر در خانواده سابقه اختلالات گفتاری یا یادگیری وجود دارد: باید با حساسیت بیشتری پیگیری شود.
کمبود چه ویتامینی باعث دیر حرف زدن کودک میشود؟
- کمبود ویتامین B12 میتواند عملکرد سیستم عصبی را مختل کرده و منجر به حرف نزدن کودکان شود.
- ویتامین D بر رشد مغز و عملکرد شناختی تأثیر میگذارد و کمبود آن ممکن است باعث تأخیر در مهارتهای زبانی شود.
- کمبود ویتامین A نه تنها بر بینایی بلکه بر رشد کلی مغز نیز اثر دارد و میتواند منجر به حرف نزدن کودکان شود.
- کمبود آهن با کاهش تمرکز و تأخیر در گفتار مرتبط است، زیرا در تولید ناقلهای عصبی نقش دارد.
دوزبانگی برای درمان حرف نزدن کودکان
آیا دو زبانه بودن باعث تأخیر در گفتار میشود؟ بر اساس نظر روانشناسان رشد کودک و تجربه اساتید زبان، دوزبانگی بهتنهایی عامل حرف نزدن کودکان نیست، اما گاهی ممکن است فرآیند گفتار را کمی کندتر آغاز کند. این تأخیر معمولاً موقتی است و پس از تثبیت مهارتهای زبانی در هر دو زبان، کودک به سطح طبیعی یا حتی بالاتر از همسالان خود میرسد.
روانشناسان تأکید میکنند که اگر کودک در هر دو زبان ورودی کافی دریافت کند، مغز او قادر است همزمان هر دو زبان را پردازش و تولید کند. میس عطی معتقد است که دوزبانگی نهتنها به درمان تأخیر گفتار آسیبی نمیزند، بلکه میتواند مهارتهای شناختی و زبانی را تقویت کند. در صورتی که کودک دیر حرف میزند، بهتر است والدین با متخصص گفتاردرمانی مشورت کرده و به جای حذف زبان دوم، محیط زبانی را غنیتر کنند. انتخاب روش درست آموزش زبان و پیوستگی در استفاده از آن در خانه بسیار کلیدی است.
