اضطراب جدایی یک تجربه رایج برای بسیاری از کودکان خردسال است، به خصوص زمانی که مجبورند با والدین یا مراقبان خود در درب مهد کودک یا پیش دبستانی خداحافظی کنند. امروز در وب سایت میس عطی، ما نشانه های اختلال اضطراب جدایی، علل وقوع آن و راهبردهای مؤثر برای حمایت والدین از فرزندانشان در این تجربه چالش برانگیز را بررسی خواهیم کرد.
اختلال اضطراب جدایی چیست؟
اختلال اضطراب جدایی به ترس شدید کودکان از جدا شدن از والدین یا مراقبان یا دور شدن از محیط آشنای خانه اشاره دارد. اضطراب جدایی اغلب ارتباطی با خطرات واقعی در یک محیط جدید ندارد؛ اما در مواقع خاص، این احساس ترس می تواند نشان دهنده این باشد که آن محیط جدید برای کودک آسیب زا است.
روانشناسان تأکید می کنند که کودکان پیش دبستانی در مقایسه با کودکان کوچکتر اغلب بهتر می توانند نگرانی های خود را به صورت شفاهی بیان کنند. آنها ممکن است ترس خود از اتفاقات بد را با والدین یا مراقبانشان به اشتراک بگذارند. بدیهی است که نگرانی های کودکان دارای اضطراب جدایی هرگز نباید نادیده گرفته شود.
بیشتر بخوانید:
علائم و نشانه های اختلال اضطراب جدایی
شناخت علائم و نشانه های اختلال اضطراب جدایی برای والدین بسیار مهم است؛ چرا که باعث می شود آن ها بتوانند به فرزند مضطرب خود در مسیر بهبودی کمک کنند. این علائم ممکن است بسته به سن کودک متفاوت باشد، اما برخی از شاخص های رایج عبارتند از:
- مقاومت فرزند در برابر جدایی: فرزند شما ممکن است در برابر رفتن به مدرسه، اردو، یا بازی با دوستانش بدون حضور شما مقاومت کند.
- مشکلات خواب: علت به خواب نرفتن کودک در شب و کابوس های مکرر، ممکن است نشان دهنده اضطراب جدایی باشد.
- چسبیدن بیش از حد: فرزندتان ممکن است در طول روز شما را در خانه دنبال کند و دائما بخواهد نزدیک شما باشد.
- شکایت از دردهای فیزیکی: کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی اغلب ممکن است از دردهای جسمی مانند معده درد، سردرد یا کمردرد شکایت کنند. لطفا در صورت هرگونه درد، با پزشک معالج کودکتان مشورت کنید.
- کج خلقی: کودکان پیش دبستانی و دبستانی ممکن است به دلیل احساس اضطرابی که دارند، توانایی برقراری ارتباط کلامی را نداشته باشند و این موضوع می تواند آن ها را پریشان و عصبانی کند.
اگر متوجه هر یک از این رفتارها در کودک خود شدید، توصیه می شود با یک متخصص اطفال یا روانشناس کودک مشورت کنید. تعیین علت اضطراب به عوامل مختلفی بستگی دارد و آگاهی از ریشه اضطراب کودکتان برای ایجاد یک برنامه مؤثر برای حمایت از او ضروری است.
بیشتر بخوانید:
راهکار هایی برای کمک به کودکان مبتلا به اضطراب جدایی
۱. تمرین تدریجی جدایی در محیط‌های امن
برای کمک به کودک، جدایی را از زمان‌های کوتاه و در محیط‌های آشنا شروع کنید. مثلاً او را نزد یکی از نزدیکان مورد اعتماد بگذارید و چند دقیقه بیرون بروید. به‌تدریج زمان جدایی را افزایش دهید. این تمرینات باعث می‌شود کودک تجربه بازگشت شما را داشته باشد و بداند که تنها نمی‌ماند. این روش، اعتماد به نفس کودک را تقویت کرده و اضطراب جدایی را کاهش می‌دهد. مهم است که این جدایی‌ها به شکل مثبت پایان یابد. مثلاً با در آغوش گرفتن یا گفت‌وگو درباره تجربه‌اش. پیوستگی در این تمرین، کلید موفقیت آن است.
۲. ایجاد روتین روزانه مشخص
کودکان در شرایط پیش‌بینی‌پذیر احساس امنیت بیشتری دارند. داشتن برنامه‌ای منظم برای خواب، بیداری، غذا و بازی به کودک حس ثبات می‌دهد. روتین مشخص هنگام خداحافظی، مانند در آغوش گرفتن یا گفتن یک جمله خاص، به درمان اضطراب جدایی کودک کمک می‌کند. کودکی که بداند چه اتفاقی خواهد افتاد، کمتر دچار اضطراب می‌شود. روتین‌ها همچنین برای والدین فرصتی هستند تا ارتباطی گرم و قابل پیش‌بینی ایجاد کنند. این برنامه باید ثابت، اما انعطاف‌پذیر و متناسب با نیازهای کودک باشد. رعایت ثبات در این برنامه، نشانه امنیت برای ذهن کودک است.
چه زمانی کودکان را با زبان دوم آشنا کنیم؟
۳. اجتناب از خداحافظی پنهانی
خداحافظی پنهانی، هرچند ممکن است از گریه فوری کودک جلوگیری کند، اما در بلندمدت احساس ناامنی او را افزایش می‌دهد. وقتی کودک ناگهان متوجه غیبت والد شود، اعتمادش به حضور او سست می‌شود. بهترین راه، خداحافظی صادقانه و آرام است؛ با لبخند، اطمینان و عباراتی مثل “من می‌رم و زود برمی‌گردم”. این کار به کودک پیام می‌دهد که رفتن والد یک اتفاق موقتی و قابل پیش‌بینی است. ایجاد خداحافظی‌های مهربان و همیشگی به او احساس اطمینان می‌دهد. این الگو می‌تواند بخش ثابتی از روتین جدایی باشد. ثبات در رفتار والد، پیام اعتماد را منتقل می‌کند.
۴. استفاده از شیء آرامش‌بخش کودک
برخی کودکان با داشتن یک شیء آشنا در زمان جدایی، احساس آرامش بیشتری می‌کنند. این شیء می‌تواند یک عروسک مورد علاقه، پتوی مخصوص یا حتی عکس والد باشد. چنین وسایلی نقش “پل ارتباطی عاطفی” را ایفا می‌کنند. کودک با در دست داشتن آن، احساس می‌کند بخشی از والد همراه اوست. استفاده از این وسایل باید با مشارکت خود کودک انتخاب شود تا احساس کنترل داشته باشد. قرارگرفتن کودک در موقعیت‌هایی مثل مهد کودک در درمان اضطراب جدایی مؤثرتر است. در طول زمان، می‌توان وابستگی به این وسیله را به‌تدریج کاهش داد. هدف، انتقال تدریجی حس امنیت به درون کودک است.
۵. تقویت استقلال در فعالیت‌های ساده
وابستگی زیاد به والدین یکی از دلایل اضطراب جدایی است. با تشویق کودک به انجام فعالیت‌های روزمره مثل لباس پوشیدن، مسواک زدن یا بازی مستقل، می‌توان حس خودکارآمدی را در او تقویت کرد. این اقدامات ساده، به کودک احساس توانایی می‌دهند. هر بار که کاری را بدون کمک انجام دهد، اعتماد به نفسش بالا می‌رود. تحسین صادقانه پس از انجام کارها بسیار تأثیرگذار است. استقلال تدریجی، تحمل جدایی را آسان‌تر می‌کند. مهم است که والدین صبور باشند و فشار بیش از حد وارد نکنند. فرآیند رشد استقلال باید آرام و متناسب با توانایی کودک باشد.
۶. حفظ آرامش والدین هنگام جدایی
کودکان به‌طور طبیعی حالات عاطفی والدین را تقلید می‌کنند. اگر والد هنگام جدایی مضطرب یا نگران باشد، این احساس به کودک منتقل می‌شود. برعکس، آرامش، لبخند و اعتماد والدین به کودک نیز به او منتقل خواهد شد. والد باید نقش الگوی آرام و مطمئن را ایفا کند؛ حتی اگر در دل نگران باشد. نشان دادن اعتماد به شرایط و محیط جدید کودک، پیام غیرکلامی قدرتمندی به او می‌دهد. جملاتی مثل “می‌دونم تو می‌تونی از پسش بربیای” در درمان اضطراب جدایی مؤثر است. آرامش واقعی یا ساختگی والد، پایه‌گذار احساس امنیت در کودک است. مدیریت هیجانات والدین نقش حیاتی در کاهش اضطراب کودک دارد.
آموزش زبان انگلیسی به کودکان در خانه: روش‌های خلاقانه
۷. آماده‌سازی ذهنی کودک برای موقعیت‌های جدید
کودکانی که از قبل بدانند چه اتفاقی خواهد افتاد، کمتر دچار اضطراب جدایی می‌شوند. اگر قرار است کودک وارد محیط جدیدی مثل مهدکودک شود، او را زودتر به آن مکان ببرید. توضیح دهید که چه اتفاقاتی می‌افتد، کی غذا می‌خورد، با چه کسی بازی می‌کند و شما کی برمی‌گردید. استفاده از کارتون صوتی، نمایش یا نقاشی برای تصویرسازی ذهنی کمک‌کننده است. آماده‌سازی باعث می‌شود کودک با ذهنی آگاه وارد موقعیت جدید شود. در نتیجه، احساس کنترل بیشتری دارد. این آمادگی، کاهش چشمگیری در شدت اضطراب کودک ایجاد می‌کند. صحبت‌های مثبت و صادقانه، مهم‌ترین ابزار آماده‌سازی ذهنی هستند.
۸. مراجعه به روانشناس کودک در صورت تداوم اضطراب
اگر اضطراب جدایی فراتر از چند هفته ادامه داشت و در عملکرد کودک اختلال ایجاد کرد، باید از یک متخصص کمک گرفت. نشانه‌هایی مثل امتناع شدید از مدرسه رفتن، بی‌قراری مداوم یا مشکلات خواب نشانه‌های هشدار هستند. روانشناس کودک با روش‌هایی مثل بازی‌درمانی یا رفتاردرمانی شناختی به کودک کمک می‌کند. درمان می‌تواند مهارت‌های مقابله با اضطراب را آموزش دهد و افکار منفی کودک را اصلاح کند. والدین نیز در این فرآیند راهنمایی‌های مناسبی دریافت می‌کنند. مداخله زودهنگام تأثیر بالایی در بهبود وضعیت دارد. کمک گرفتن، نشانه آگاهی و مسئولیت‌پذیری والد است، نه ضعف.
شناخت علل اضطراب جدایی
اضطراب جدایی می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد:
- خلق و خوی ذاتی کودک
- ژنتیک
- تأثیرات محیطی
- رفتارهای والدین.
عوامل استرس زای زندگی مانند طلاق والدین، دعواهای خانوادگی یا از دست دادن یکی از عزیزان، می توانند باعث ایجاد اختلال اضطراب جدایی در کودک شوند. گاهی اوقات اضطراب جدایی ممکن است ظاهراً بی دلیل ظاهر شود؛ اما همیشه عامل محرکی وجود دارد که باید جدی گرفته شود.
بیشتر بخوانید:
بینش نهایی: مدیریت اضطراب جدایی در کودک پیش دبستانی
اضطراب جدایی یک تجربه رایج در بین کودکان است. با شناخت علائم و نشانه ها، درک علل بالقوه و اجرای استراتژی های مؤثر، شما می توانید نقش مهمی در کمک به کودک خود در مدیریت و غلبه بر اضطراب جدایی ایفا کنید. به یاد داشته باشید، هر کودکی منحصر به فرد است و ممکن است برخی استراتژی ها مناسب همه کودکان نباشد. با صبر، همدلی و مشورت با متخصصان، شما می توانید به کودک خود کمک کنید. برای تقویت زبان کوچولوهای خود، بازدید از کارتون های دو زبانه میس عطی را فراموش نکنید!
